Garip Akımı: Modern Türk Şiirinin Doğuşu ve Öncüleri
Anahtar kelimeler: Türk edebiyatı, Cumhuriyet dönemi, Garip akımı, şiir, modern şiir hareketi ve öncüleri (Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat Horozcu, Melih Cevdet Anday).
Açıklama;
Garip akımının oluşum sürecinin nasıl olduğu, bu akımın modern Türk şiirine nasıl bir özellik kazandırdığı, bu akımın öncü temsilcilerinin kimler olduğu açıklanmaktadır.
Garip Akımı ve Garip Akımının Özellikleri
Türk Edebiyatının 1940’lı yıllarında (20. yüzyılda) ortaya çıkan, Orhan Veli Kanık (1914-1950), Oktay Rifat Horozcu (1914-1988) ve Melih Cevdet Anday (1915-2002) gibi birinci yenilikçiler olarak bilinen temsilcilerin ortaya koyduğu şiir anlayışı, Türk şiirine getirdiği yenilik ve değişikliklerle etkisini günümüze kadar sürdürmüş modern bir şiir akımıdır. Aynı yaşlarda okul arkadaşlığı ile başlayan dostluklarından güç alan bu üç genç yenilikçi şair, Cumhuriyet döneminde şiirde bir dönüşümün başlangıç noktasını oluşturmuşlardır. 1941 yılında şiirlerini “Garip” adını verdikleri ortak bir kitapta toplayarak bu şiir akımı hareketine veya ilk devrimci dönüşüme başlamışlardır.
Garip akımının özellikleri şunlardır:
Garip Akımının Öncü Temsilcileri
Garip Akımının Öncüleri
Orhan Veli Kanık (1914-1950)
13 Nisan 1914'te İstanbul'da doğan Orhan Veli olarak tanınan Garip akımının kurucusu olan Kanık, 1932 yılında Ankara Gazi Lisesini bitirmiş olup İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümündeki öğrenimini yarıda bırakıp 1936-1942 yıllarında memurluk yapmıştır. Memurluğunu bıraktığında Yaprak dergisini çıkarmaya başlamıştır. Türk şiirindeki yapıyı temelinden değiştirmeyi amaçlayarak sokak dilini şiirine taşımıştır. İlk şiirlerini öz şiir anlayışına uygun olarak hece ile yazan şair daha sonra bunu yıkmak amacıyla arkadaşlarıyla Garip adlı şiir kitabı ile savundukları ilkeleri tümüyle uygulamışlardır. Ankara’da sarhoş olduğu bir gece belediyenin kazdığı bir çukura düşmüştür. Olaydan dört gün sonra İstanbul’da beyin kanamasından 14 Kasım 1950 yılında vefat etmiştir.
Şiir: İstanbul’u Dinliyorum, Bir Garip Orhan Veli, Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı, Nasrettin Hoca Hikayeleri
Düz yazı: Nesir Yazıları, La Fontaine,Edebiyat Dünyamız, Sanat ve Edebiyat Dünyamız, Bildiğimiz Dal
Oktay Rifat Horozcu (1914-1988)
Trabzon’da doğan edebiyatçı Ankara Erkek Lisesini, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi. Sürekli kendini yenilemeye çalışan (her türlü biçimi deneyen yazar) toplumsal sorunlara eğilmiştir. Dili yalın, etkileyici gücünü olay ve yergiden alan, genellikle dört-beş dizelik şiirler yazmıştır.
Şiir: Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Aşağı Yukarı, Karga ile Tilki, Perçemli Sokak, Elifli, İstanbul Türküsü
Roman: Danaburnu, Bir Kadının Penceresinden
Oyun: Çil Horoz, Yağmur Sıkıntısı
Melih Cevdet Anday (1915-2002)
Asıl adıyla Muzaffer Melih Çanakkale’de 1915 yılında doğmuştur. Eğitim hayatına Kadıköy Mühürdar’daki 35. ilk mektepte başlamış olan Anday, ortaokul için Kadıköy Sultanisinde devam etmiş ve ilk yazı denemelerine başlamıştır. Babasının işi nedeniyle liseyi Ankara’da tamamlamıştır. Ankara Lisesinde Orhan Veli Kanık ve Oktay Rifat ile tanışmış olan Anday yazarlık dışında memurluk, fotoğrafçılık, öğretmenlik ve gazetecilik gibi birçok işlerde çalışmıştır. Birçok ödüle layık görülen yazar UNESCO’nun Courier dergisi dergisi tarafından Cervantes, Dante, Tolstoy ve Kawabata seviyesinde bir edebiyat adamı olduğu ilan edilmiştir.
Şiir: Teknenin Ölümü, Sözcükler, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış, Tanıdık Dünya, Güneşte, Yağmurun Altında, Yalan, Rahatı Kaçan Ağaç, Şinnanay
Roman: Zifaftan Önce, Yağmurlu Sokak, Dullar Çıkmazı, Bir Gecede Üç Erkek, Aylaklar, Gizli Emir, İsa’nın Güncesi, Raziye
Ödülleri: 1976 Yeditepe Şiir Armağanı, 1978 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü, 1981 İş Bankası Büyük Ödülü, 2000 Aydın Doğan Vakfı Şiir Ödülü
Cumhuriyet döneminde ortaya çıkan bu yenilikçi modern şiir anlayışı, halk diliyle ve hece ölçüsü olmadan yazılmış şiirlerdir. Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat Horozcu'nun yürüttükleri bu şiir çalışmaları "Garip Akımı" olarak adlandırılmıştır.
Referanslar
Mehtap Erdil
Yücel Kültür Vakfı
Gönüllü Yazar
YKV Content:1611